به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، نتایج مطالعات رصد خانه مهاجرت ایران بر روی روندهای جابجایی بین المللی دانشجویی در ایران و جهان نشان می دهد که درخواست ادامه تحصیل در آمریکا برای دانشجویان ایرانی و همچنین نرخ اعطای ویزای تحصیلی به آنها در آمریکا به شدت کاهش یافته است. این موضوع از آن جایی اهمیت دارد که کشور آمریکا در طول دهه های گذشته همواره مقصد اصلی دانشجویان ایرانی بوده است و تغییرات محسوس در مهاجرت دانشجویی به این کشور، تاثیر به سزایی در روند کلی جریان دانشجویان ایرانی به خارج از کشور دارد.
در همین راستا به تازگی آماری جدید از وزارت امور خارجه آمریکا منتشر شده است که می گوید شمار اعطای ویزای تحصیلی به دانشجویان ایرانی در آمریکا به شدت کاهش یافته است. این گزارش نشان می دهد که تعداد ویزاهای F1 و J1 صادر شده برای ایرانیان در آمریکا از سال 2016 تا آوریل 2019 به شدت کاهش یافته است.
بیشتر ویزاهای دانشجویی از نوع F1 هستند، ویزاهایJ1 غیر از دانشجویان به برخی افراد دیگر چون اساتید و متخصصان نیز تعلق می‌گیرد. بر همین اساس، در فاصله سال 2016 تا 2018 تعداد ویزاهای دانشجویی صادر شده برای ایرانیان کاهش چشمگیری پیدا کرده است. تعداد ویزاهای F1 ، از تعداد 2 هزار و 650 در سال 2016 به یک هزار و 433 در سال 2018 و تعداد ویزاهای J1 نیز ، از 846 در سال 2016 به کمتر از 500 در سال 2018 رسیده است.
همچنین طبق برخی گزارشات، به درخواست بسیاری از ایرانیان برای دریافت ویزا پاسخ تایید یا رد داده نشده‌است و بسیاری از دانشجویان ایرانی در فرآیند طولانی بررسی درخواست خود قرار گرفته‌اند. اما در کنار کاهش اقبال دانشجویان ایرانی به کشور آمریکا در طول سه سال گذشته، بنا بر آخرین داده های قابل دسترس در پایگاه آماری یونسکو در سال 2019، تعداد دانشجویان بین المللی ایرانی خارج از کشور در طول بازه 2017 تا 2011 نه تنها افزایش چشمگیری نیافته و بلکه رشد آن در برخی سال ها منفی بوده است. به طوریکه ایران در سال 2011، حائز رتبه 12 در میان کشورهای اعزام کننده دانشجو در دنیا بوده است که جایگاه آن در سال 2017 به رتبه 18 تنزل یافته است.
در توضیح دلایل کاهش تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور، عوامل رانشی خارجی و عوامل کششی داخلی متعددی را می توان برشمرد. از جمله عوامل رانشی خارجی مهم در کاهش یا حداقل ثابت ماندن تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور به ویژه در کشور آمریکا به عنوان مقصد اصلی آنها، پیچیده و سخت تر شدن فرآیند اخذ ویزای دانشجویی و تحصیلی در آمریکا است.
از دیگر دلایل مهم می توان به تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی کشور آمریکا بخصوص در دوره ترامپ و بنوعی کاهش میزان اسقبال و آمادگی این کشور برای جذب و پذیرش دانشجویان خارجی و همچنین افزایش خشونت و ناامنی اجتماعی بویژه حملات مسلحانه در دانشگاه ها و مراکز آموزشی اشاره کرد. این موارد از جمله عوامل مهم کاهش اقبال دانشجویان ایرانی و دیگر دانشجویان بین المللی در دنیا به آمریکا عنوان شده است(گزارش NAFSA 2019).
اما از جمله مهمترین عوامل کششی داخلی در کاهش یا ثابت ماندن تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور، افزایش ظرفیت جذب دانشجویان در داخل کشور، کاهش صف انتظار برای ورود به دانشگاه همراه با هزینه افزایش هزینه های ادامه تحصیل در خارج و همچنین افزایش فرصت های کسب و کارهای نوپا و استارت آپی در داخل کشور است.
در واقع ایران در مسیری قرار گرفته است که اکوسیستم کارآفرینی و کسب و کارهای نوآورانه در آن در حال شکل گیری است. رشد شرکت های دانش بنیان از حدود 80 شرکت در سال 92 به بیش از 4 هزار و 400 در زمان کنونی نشان دهنده این است که این حرکت پر شتاب آغاز شده است و در آن از هر راهکاری برای پایه گذاری اقتصاد دانش بنیان استفاده می شود.
حمایت از نخبگان و بازگشت آنها برای فعالیت در کشور نیز یکی از اقدامات در این زمینه است و تا کنون بیش از یک هزار نخبه از صد دانشگاه معتبر دنیا به کشور بازگشته اند و در شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها مشغول فعالیت هستند. این موضوع انگیزه و مشوقی برای ماندگاری و بهره مندی دانشجویان و نخبگان داخلی از فرصت های بی بدیل ایجاد شده در سایه اکوسیستم کارآفرینی و کسب و کارهای نوآورانه کشور است.
